İşletim Sistemi Nedir?

Anakart, işlemci, bellek, depolama birimi, ekran kartı, güç kaynağı ve kasa gibi temel donanımların yönetimini ve bilgisayar kaynaklarına erişimi de sağlayan yazılımlara işletim sistemi adı verilir. Dosya yönetiminden kullanıcı arayüzünü sağlamaya pek çok farklı alanda işlevi bulunan işletim sistemi nedir, sorusunun yanıtı, yazının ilerleyen bölümlerinde detaylıca görülebilir. Okumaya devam ederek işletim sistemi nasıl çalışır; bilgisayar, mobil, sunucu ve oyun konsolu işletim sistemleri nelerdir; Windows, Pardus, iOS, FreeBSD, Android ve Linux işletim sistemi nedir, gibi soruların yanıtlarını da görmek mümkün.

Yukarıda da kısaca bahsedildiği üzere işletim sistemleri sadece bilgisayarlarda değil; mobil cihazlarda, sunucularda ve oyun konsollarında da kullanılır. Her biri farklı amaçlara hizmet etmek üzere tasarlanan bu işletim sistemi çeşitlerinin detaylarını aşağıdaki listelerde görmeniz mümkün.

Bilgisayar İşletim Sistemleri

Bilgisayar işletim sistemleri, masaüstü ve dizüstü cihazlarda donanım ile kullanıcı arasında köprü görevi görür. Her bir işletim sistemi farklı özellikler, arayüzler ve kullanım kolaylıkları sunar. İşte, en yaygın kullanılan bilgisayar işletim sistemleri!

• Windows: Windows işletim sistemi, adından da anlaşılacağı üzere Windows tarafından geliştirilmiştir ve dünya genelinde en yaygın kullanılan sistemlerden biridir. Kullanıcı dostu arayüzü, geniş yazılım ve oyun desteğiyle Windows OS hem bireysel kullanıcılar hem de kurumlar tarafından tercih edilir.
• Linux Dağıtımları: Açık kaynak kodlu olan Linux çekirdeği üzerinde geliştirilen Ubuntu, Fedora, Debian, CentOS ve Arch Linux gibi dağıtımlar, farklı kullanıcı ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş sürümler sunar. Güvenli yapısı ve esnekliği nedeniyle özellikle geliştiriciler, sistem yöneticileri ve sunucularda tercih edilir.
• macOS: En iyi işletim sistemleri arasında gösterilen macOS, Apple tarafından geliştirilen ve Unix tabanlı yapısıyla bilinen ve Apple ekosistemiyle yüksek entegrasyon sağlayan bir işletim sistemidir. Güçlü güvenlik önlemleri, kullanıcı dostu arayüzü ve Apple ekosistemiyle uyumu sayesinde tasarımcılar ve profesyoneller arasında oldukça popülerdir.
• Unix: 1960’lı yıllarda geliştirilen Unix, modern işletim sistemlerinin temelini oluşturur. Kararlılığı ve güvenliğiyle bilinen Unix, kurumsal sunucular, yüksek güvenlik gerektiren altyapılar ve akademik araştırma ortamlarında yaygın olarak tercih edilir.
• ChromeOS: Google tarafından geliştirilen ChromeOS, bulut tabanlı, Linux çekirdeği üzerine inşa edilmiş hafif bir işletim sistemidir. Hafif yapısı, hızlı açılışı ve Google uygulamalarıyla uyumluluğu sayesinde eğitim kurumları ve temel bilgisayar kullanıcıları için idealdir.
• FreeBSD: Açık kaynak kodlu bir işletim sistemi olan FreeBSD, Unix türevi bir açık kaynak işletim sistemidir ve gelişmiş güvenlik, performans ve ağ yönetimi özellikleriyle öne çıkar. Tüm bu özellikleri sayesinde FreeBSD, genellikle sunucularda, ağ cihazlarında ve güvenlik odaklı sistemlerde sıkça tercih edilir.
• FreeDOS: Açık kaynak kodlu, DOS uyumlu bir işletim sistemi olan FreeDOS, eski DOS uygulamalarını ve oyunlarını çalıştırmak isteyen kullanıcılar için geliştirilmiş, açık kaynaklı bir işletim sistemidir. Bu sistem, modern işletim sistemlerinden farklı olarak tarihsel uyumluluk ve eski yazılım desteği sağlar.

Mobil İşletim Sistemleri

Tıpkı bilgisayarlar gibi, mobil cihazların da kendine ait işletim sistemleri vardır. Aşağıdaki listede, yaygın olarak bilinen ve kullanılan mobil işletim sistemleri hakkındaki ayrıntıları görebilirsiniz.

• iOS: Apple tarafından geliştirilen iOS, yalnızca iPhone ve iPad gibi Apple cihazlarında kullanılır. Güvenlik önlemleri, akıcı performansı ve App Store’daki geniş uygulama ekosistemi sayesinde iOS, günümüzdeki en popüler mobil işletim sistemlerinden biridir.
• Android: Google tarafından geliştirilen Android, açık kaynak kodlu yapısı sayesinde dünya genelinde en yaygın kullanılan mobil işletim sistemidir. Samsung, Xiaomi, Oppo ve birçok üretici tarafından tercih edilirken aynı zamanda uygulama çeşitliliği ve özelleştirme imkanı ile de öne çıkar.
• HarmonyOS: Huawei tarafından geliştirilen HarmonyOS, özellikle ABD yaptırımları sonrası Android’e alternatif olarak ortaya çıkmıştır. Huawei ve Honor cihazlarında kullanılmakta olup IoT cihazları, akıllı saatler ve televizyonlarla uyumlu çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
• KaiOS: Düşük donanımlı cihazlar için tasarlanan KaiOS, özellikle akıllı özelliklere sahip tuşlu telefonlarda kullanılır. WhatsApp, YouTube ve Google Maps gibi temel uygulamaları destekler ve uygun fiyatlı cihazlarda akıllı telefon deneyimi sunar.

Özel İşletim Sistemleri

Özel işletim sistemleri, genellikle standart kullanıcılar yerine kurumlar, büyük ölçekli şirketler veya belirli görevler için geliştirilmiş sistemlerdir. Bu sistemler özellikle güvenlik, performans, sanallaştırma ve kurumsal çözümler konusunda güçlü özellikleriyle bilinir.

• Windows Server: Microsoft tarafından geliştirilen ağ yönetimi, Active Directory, veri depolama, web hizmetleri ve kurumsal uygulamalar için kullanılan sunucu odaklı bir işletim sistemidir.
• Red Hat Enterprise Linux (RHEL): Red Hat tarafından geliştirilen ticari bir Linux dağıtımıdır. Kurumsal düzeyde güvenlik, ölçeklenebilirlik ve uzun süreli destek sunmasıyla öne çıkar.
• Oracle Solaris: Oracle tarafından geliştirilen Unix tabanlı bir işletim sistemidir. Yüksek güvenlik, veri yönetimi ve büyük ölçekli veri merkezleri için optimize edilmiş bir işletim sistemidir.
• IBM AIX: IBM AIX, IBM tarafından geliştirilen, kurumsal sunucular ve kritik iş yükleri için optimize edilmiş Unix tabanlı bir işletim sistemidir.
• VMware ESXi: Sanallaştırma için geliştirilmiş, bare-metal hypervisor (Tip 1 hipervizör ya da çıplak-metal hiper yönetici) tabanlı bir sanallaştırma platformudur. Tek bir fiziksel sunucuda birden fazla sanal makine çalıştırmaya imkan tanır.

Oyun Konsolu İşletim Sistemleri

Oyun konsolları, eğlence ve oyun performansını en üst seviyeye çıkarmak için özel olarak tasarlanmıştır ve bu amacını gerçekleştirmek için özel işletim sistemlerine sahiptir. Bu işletim sistemleri, grafik performansını artırmanın yanı sıra çevrim içi oyun hizmetlerini, çoklu medya özelliklerini ve kullanıcı dostu arayüzleri destekler. Bu sistemlere ait detayları aşağıdaki listede görmek mümkün.

• PlayStation OS: Sony tarafından geliştirilen bu işletim sistemi, PlayStation konsollarında kullanılır. Bu sistem, yüksek kaliteli grafikler, PlayStation Network entegrasyonu ve medya özellikleri ile öne çıkar.
• Xbox OS: Microsoft tarafından geliştirilen bu sistem, Xbox konsollarına güç verir. Windows mimarisine benzerliği sayesinde Xbox OS, hızlı güncellemeler, Xbox Live hizmetleri ve çoklu görev desteği sunar.
• Nintendo Switch OS: Nintendo tarafından geliştirilen hafif ve hızlı bir işletim sistemidir. Hem el konsolu hem de masaüstü modunda çalışabilmesi, esnek arayüzü ve Nintendo eShop entegrasyonu, onu kullanıcılar arasında popüler kılan özelliklerden biridir.

Tüm bu küresel ölçekli şirketlerin geliştirdiği işletim sistemlerine ek olarak Türkiye'de tasarlanan yerli işletim sistemleri de bulunur. Aşağıdaki listede bu işletim sistemlerinin isimlerini ve ne işe yaradıklarını görebilirsiniz.

• Pardus: İşletim sistemleri konusunda akıllardaki en büyük sorulardan biri olan "Pardus işletim sistemi nedir?"in cevabını bu kısımda vermek mümkün. TÜBİTAK tarafından geliştirilen Pardus, Debian tabanlı bir Linux dağıtımıdır. Kamu kurumları ve bireysel kullanıcılar için güvenli, hızlı ve açık kaynaklı bir çözüm sunar.
• Milis Linux: Türkiye’de geliştirilen bağımsız bir Linux dağıtımıdır. Kullanıcı dostu yapısı ve yerli yazılım desteğiyle ön plana çıkan bu sistem, çoğunlukla eğitim kurumlarında ve bireysel kullanım için tercih edilmektedir.
• Archman Linux: Arch Linux tabanlı yerli bir dağıtımdır. Hafif, hızlı ve kişiselleştirilebilir yapısıyla özellikle deneyimli Linux kullanıcılarına hitap ederken Türkçe dil desteği ve hazır paketleri ile de kolay kullanım sunar.
• Pisi Linux: Daha önce geliştirilmiş Pardus’un devamı niteliğinde bağımsız bir Linux dağıtımıdır. “Paket İtme Sistemi” (PİSİ) adını taşıyan özgün paket yönetim sistemi ile bilinir. Bu sistem, özellikle açık kaynak yazılım sevenler arasında tercih edilir.
• Turkix: Türkiye’de geliştirilen ilk Linux tabanlı işletim sistemlerinden biridir. Günümüzde aktif geliştirilmesi durmuş olsa da yerli işletim sistemleri tarihinin önemli örneklerinden biri olarak öne çıkar.

Mobil ya da bilgisayar işletim sistemi kurma aşamasının tamamlanmasının ardından bu sistemlerin doğru şekilde yönetilmesi de son derece önemlidir. İşletim sistemlerindeki hafıza, girdi/çıktı, kaynak, lisans, güvenlik ve yama yönetimi gibi son derece kritik konularda teknik bilgi yetersizliği yaşanması durumunda, sürecin profesyonelleri bırakılması oldukça faydalı olacaktır. Siz de aşağıdaki konularda güncelliğin sağlanması için GlassHouse'un uzman ekibinden destek almayı ihmal etmeyin!

• Hafıza Yönetimi: İşletim sisteminizin performansını artırmak için RAM ve depolama alanının doğru şekilde yönetilmesini sağlar.
• Girdi/Çıktı Yönetimi: Dosya işlemleri, veri aktarımı ve cihaz bağlantıları gibi işlemlerin sorunsuz çalışmasını sağlar.
• Lisans Yönetimi: İşletim sistemleri ve yazılımların lisanslarının takibini ve yasal uyumunu yönetir.
• Yama Yönetimi: İşletim sistemi güncellemeleri ve güvenlik yamalarının zamanında uygulanmasını sağlar.
• Güvenlik Yönetimi: Virüs, zararlı yazılım ve yetkisiz erişimlere karşı sistemin korunmasını sağlar.
• Kaynak Yönetimi: CPU, bellek ve diğer sistem kaynaklarının verimli kullanımını takip eder ve optimize eder.

OS Yönetim Hizmetlerinin Avantajları

Profesyonel işletim sistemi yönetimi, sadece teknik bilgiyi değil, aynı zamanda sistemlerin sürekli izlenmesini ve en iyi uygulamalar doğrultusunda optimize edilmesini de içerir. Aşağıda, işletim sistemi yönetim hizmetlerinden faydalanmanın sağladığı başlıca faydaları bulabilirsiniz.

• 7/24 Operasyon ve İzleme: Sistemlerin sürekli izlenmesiyle olası sorunlar anında tespit edilir ve müdahale edilir.
• Geniş İşletim Sistemi Desteği: Windows, Linux, macOS ve özel OS’ler dahil farklı platformlarda yönetim sağlanır.
• En İyi Uygulamalar Gözetilerek Yapılan Güvenlik Ayarları: Güncel güvenlik standartları ve en iyi uygulamalar doğrultusunda sistem korunur.

Hangi işletim sistemi daha iyi?

En iyi işletim sistemine karar vermek için cihazın ve kullanım amacının belirlenmesi gerekir. Oyun, ofis çalışmaları, grafik tasarım veya sunucu yönetimi gibi farklı ihtiyaçlara göre Windows, macOS, Linux gibi seçeneklerden biri tercih edilebilir.

İşletim sistemi nereden bakılır?

Bilgisayarda işletim sistemini görmek için ayarlar veya sistem bilgisi bölümlerini kullanabilirsiniz. Örneğin Windows’ta “Bilgisayar Hakkında” sekmesinden, macOS’te “Bu Mac Hakkında” menüsünden işletim sistemini kontrol edebilirsiniz.

Bilgisayara çift işletim sistemi kurma

Bilgisayara çift işletim sistemi kurarak farklı işletim sistemlerini aynı cihazda kullanmak mümkündür. Bunun için uygun disk bölümlendirmesi yapmalı ve önyükleyici ayarlarını doğru şekilde yapılandırmalısınız.

İşletim sistemi nasıl kurulur?

İşletim sistemi kurulumu, USB veya DVD gibi kurulum medyalarıyla yapılır. Kurulum sırasında dil, bölge, kullanıcı hesabı ve disk seçimi gibi adımları takip ederek sistemi bilgisayarınıza yükleyebilirsiniz.

Telefonun işletim sistemi nasıl güncellenir?

Mobil cihazlarda işletim sistemi güncellemeleri genellikle Ayarlar > Yazılım Güncelleme bölümünden yapılır. Güncellemeler hem güvenlik hem de performans iyileştirmeleri içerir.

Bilgisayarda işletim sistemi olmazsa ne olur?

Bilgisayarda işletim sistemi yoksa cihazı çalıştıramaz, programları başlatamaz ve donanımı yönetemezsiniz. İşletim sistemi, bilgisayarın çalışması için temel bir gerekliliktir.

İşletim sistemi nasıl silinir?

İşletim sistemini silmek için genellikle bilgisayara format atılır veya yeni bir işletim sistemi kurulumu yapılır. Bu işlem sırasında tüm veriler silineceğinden tam bir yedekleme almak önemlidir.

Ayrıca İşletmenizi Siber Saldırılara Karşı Koruma Yöntemleri başlıklı yazımız da ilginizi çekebilir.